دکتر علی سعیدی

اگر ناکارآمدی دولت در بازاری اثبات شود و بخواهیم آن را به مردم واگذار کنیم، مساله این خواهد بود که به چه کسی واگذار کنیم؟ این بخش خصوصی کیست؟ از کجا آمده است؟ چه منافعی را دنبال می‌کند؟

رویکرد علم اقتصاد به مسائل، کلان و حکومتی است. در نتیجه می‌توان این علم را علمی حکومتی دانست. ازاین‌رو علم اقتصاد، علمی هم‌عرض و هم موضوع با علم فقه است؛چراکه علم فقه نیز به تقسیم حقوق مختلف در جایگاه حاکمیتی می‌پردازد؛ براین اساس فقه رسانه و اقتصاد رسانه نیز در کشف بسته‌های حقوقی رسانه یکی هستند.

بیش از شصت-هفتاد سال است (از زمان نگارش اقتصادنا توسط شهیدصدر) که جامعۀ روشنفکران غرب‌زده گاه و بیگاه سؤالی تکراری را مطرح می‌کنند و با گل‌آلودکردن آب، ماهیگیری می‌کنند: آیا چیزی به نام «اقتصاد اسلامی» داریم؟

تا زمانی که بورس سربالایی می‌رفت و عده‌ای (نه همۀ مردم) با انگیزه‌های بورس‌بازی روز به روز خوشحال و سرمست از سودهای بادآورده، اقتصاد را با سرعت به پرتگاه سقوط می‌بردند، کسی نگران ارزش دارایی‌های مردم نبود، اما این روزها که نمادها عمدتا قرمز هستند، مسئولان به فکر حفظ ارزش دارایی‌های بورس‌بازان افتاده‌اند!

نشست تخصصی «ماهیت ریسک در اقتصاد متعارف: تحلیل انتقادی با رویکرد اسلامی» با سخنرانی دکتر علی سعیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، در مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی برگزار شد.

نوعی دیگر از تصویر انسان را می‌توان در چارچوب «اقتصاد اسلامی» مشاهده کرد؛ تصویری که تفاوت‌های بنیادینی با انسان اقتصادی در نظام لیبرالی دارد.

شهیدصدر با ارائه‌ی تصویری از مذهب اسلام که عهده‌دار تنظیم حیات اجتماعی مسلمانان است، ازطریق کشف زیربناها و اصول بنیادین اسلام ناظر به عرصه‌های زیست انسان، روش‌شناسی جدیدی را برای حل مسائل مسلمانان از منظر اسلامی به متفکران مسلمان معرفی کرد.

تمدن اسلامی از انقلاب کشاورزی قرن سوم و چهارم شروع شد و تمدن اروپایی مدرن نیز با انقلاب کشاورزی و تحول در شیوه‌های آیش‌بندی و تولید مازاد کشاورزی آغاز شد. برای نخستین بار مسلمانان کشاورزی تجاری را مرسوم کردند و محصولات زراعی را علاوه بر نیازهای خود، به‌منظور کالایی برای فروش تولید نمودند. کشاورزی پایه تمدن و تضمین‌کننده قوام جامعه است.

پیش‌تر اشاره شد که راه‌حل‌های متعارف، توان حل مسئله «جهش تولید» را ندارند. همچنین توضیح داده شد که تولید انبوه، با وجود بهره‌مندی از رانت نفت و حمایت‌های دولتی، نتوانسته جهشی در تولید کشور ایجاد کند.

در دو بخش قبلی تلاش کردم با ترسیم یک تصویر نسبتاً سیاه از وضعیت موجود، توجه مخاطبان را به اهمیت مسئله اقتصاد و ضرورت جهش تولید جلب کنم. هدفم نادیده گرفتن دستاوردهای ارزشمند جمهوری اسلامی نبود؛ بلکه اگر امروز از جهش تولید سخن می‌گوییم، به دلیل زیرساخت‌ها و ظرفیت‌هایی است که در اقتصاد کشور ایجاد شده است.