نظام بانکی ما نیروی اصلی در رشد نقدینگی است و این نظام بانکی میزان حساسیت و وابستگی اش به نسبت دهه های قبل کمتر شده است. این‌طور نیست که به آسانی قادر باشیم کسری بودجه را مهار کنیم یا جلوی ارتباط کسری بودجه با پایه پولی را بگیریم. در این صورت ترازنامه های بانک ها از حرکت باز نمی‌ایستد. این را یک بار در ابتدای دولت دوزادهم تا سال ۹۷ و برگشت تحریم ها تجربه کرده و آزموده ایم. در این سال ها دولت تلاش کرد به میزان زیادی برداشت خود را از بانک مرکزی کم کند؛ ولی نقدینگی به همان سیاق گذشته رشد کرد.

در مورد رابطه تورم و کسری بودجه جزییات زیادی وجود دارد و ماجرا به سادگی که در تعاریف متعارف، نیست. مسئله اصلی اینجاست که در خصوص رابطه کسری بودجه و تورم، زنجیره علّی وجود دارد که در آن کسری بودجه باعث رشد پایه پولی می شود و رشد پایه پولی باعث رشد نقدینگی و رشد نقدینگی باعث تورم می شود که به صورت خلاصه اول و آخر این زنجیره می‌شود.

در شرایطی که تورم بالایی در کشور وجود دارد، می بایست مصارف پول در اقتصاد افزایش پیدا کند و برای این افزایش محاسبه کمی و دقیقی هم وجود دارد که حدود ۲۰ ٪ رشد نقدینگی و پایه پولی ما از این جنس است.

لذا اگر رشد پایه پولی در اثر کسری بودجه از حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد فراتر رفت، می‌توانیم از این کسری به عنوان کسری بودجه‌ای یاد کنیم که رشد نقدینگی را تشدید می کند. درنتیجه کسری بودجه‌ای که رشد پایه پولی را تشدید می‌کند و از محل آن رشد نقدینگی افزایش می‌یابد، کسری بودجه بیش از ۲۰ درصد است.

نظام بانکی ما نیروی اصلی در رشد نقدینگی است و این نظام بانکی میزان حساسیت و وابستگی اش به نسبت دهه های قبل کمتر شده است. اینطور نیست که فرضا بتوانیم بگوییم و قادر باشیم کسری بودجه را مهار کنیم یا جلوی ارتباط کسری بودجه با پایه پولی را بگیریم. در این صورت ترازنامه های بانک ها از حرکت باز نمی ایستد. این را یک بار در ابتدای دولت دوزادهم تا سال ۹۷ و برگشت تحریم ها تجربه کرده و آزموده ایم. در این سال ها دولت تلاش کرد به میزان زیادی برداشت خود را از بانک مرکزی کم کند؛ ولی نقدینگی به همان سیاق گذشته رشد کرد.

✳دو مدل رشد نقدینگی و پایه پولی را باید از هم جدا کرد. یکی رشد درونزا است و تابع شرایط بانک ها و پرداخت های بانک ها و وضعیتی که نظام بانکی دارد و سرمایه گذاری های نیمه کاره ای که بانک ها دارند و دارایی های منجمد بانک ها که نقد نمی شود و تجدید و تمدید می شود و با اعداد جدید و تابع سودهایی که بانک ها به سپرده ها می دهند، استمهال می شود.

✳این ها همه عوامل و نیروهایی است که ترازنامه بانک ها را منبسط می کند. ربطی به کسری بودجه دولت هم ندارد. کسری بودجه هم نباشد این ها بزرگ می شوند و رشد می کند. لذا پایه پولی را دنبال خودش بزرگ می کند. ولی به نظرم الان وضعیت کسری بودجه ای که داریم اعداد و  ارقام به وضوح فراتر از این مقتضای رشد درونزا است. به خاطر همین می توانیم بگوییم  و تایید کنیم در مقطع فعلی، ارقام فعلی کسری در سطحی است که رشد نقدینگی و رشد پایه پولی را تشدید کند نه اینکه آن را بوجود بیاورد. اندازه ای از آن که معادل ۲۰ درصد است در پایه پولی تاثیری ندارد ولی در اثر این عوامل، پایه پولی و نقدینگی و در نتیجه تورم بیشتر و بدتر می شود.

✍️ حسین درودیان