یکی از توصیه‌های امیرمؤمنان علیه السلام به حاکمان و مدیران نظام اسلامی آن است که حقوق کارگزاران و کارمندان دولت باید به قدر مکفی باشد. آن حضرت به مالک اشتر دستور می‌دهد:
أَسْبِغْ‏ عَلَيْهِمُ الْأَرْزَاقَ؛ روزى کارگزاران دولت را فراوان کن؛ حقوق مکفی به آنها بده.

در ادامه، خود آن حضرت سه دلیل یا سه فایده و حکمت برای این توصیه ذکر می‌کند:
یک. نیرومندی در اصلاح امور مادی و معنوی خود: فَإِنَّ ذَلِكَ قُوَّةٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِصْلَاحِ أَنْفُسِهِمْ؛ زيرا اين کار سبب تقويت کارگزاران در اصلاح خويشتن می‌شود؛
دو. بی‌نیازی از خیانت در امانت: وَ غِنًى لَهُمْ عَنْ تَنَاوُلِ مَا تَحْتَ أَيْدِيهِمْ؛ و ايشان را از خيانت در اموالى که زير نظرشان است بی‌نياز می‌سازد؛
سه. حجت داشتن در برخورد جدی با خیانت کارگزاران: وَ حُجَّةٌ عَلَيْهِمْ إِنْ خَالَفُوا أَمْرَكَ أَوْ ثَلَمُوا أَمَانَتَكَ؛ و حجتى در برابر آنهاست، اگر از دستورات تو سرپيچى کنند يا در امانت تو خيانت ورزند.
چند نکته:
یک. تعبیر امیرمؤمنان علیه السلام برای پرداخت حقوق کارگزاران «رزق» است و نه «اجرت» یا «حق الزحمه». این دو بسیار متفاوتند. یعنی در نظام حکمرانی علوی، سخن از پرداخت حق الزحمه و اجرت العمل برای کارگزاران نیست؛ بلکه سخن از تأمین «رزق» و «روزی» کارگزاران، آن هم به نحو مکفی و به گونه‌ای که نیازهای متعارف آنها را به نحو کامل تأمین کند. در حالی که اجرت العمل، لزوماً به معنای پرداخت مکفی و بی‌نیاز کننده نیست. اجرت، در ازای کار، پرداخت می‌شود. اما رزق در ازای شأن و نیاز.
دو. «اسباغ» عبارت است از پرداختی کامل و بی‌نقص و به گونه‌ای که نیازمندی متعارف زندگی فرد را تأمین کند. به تعبیر دیگر، اسباغ رزق به معنای آن است که حقوق پرداختی به کارگزاران باید به میزانی باشد که راحتی و آرامش و آسایش زندگی آنان را تأمین کند؛ نه آنکه صرفاً به میزان رفع نیازمندی‌های اولیه و ضروریات زندگی باشد.
سه. بسیار روشن است که منظور حضرت، هرگز به معنای موافقت با پرداختی‌های نجومی و نامتعارف و بیش از حد طبیعی هم نیست.
چهار. باید توجه داشت که هیچ کارگزاری نیز در هیچ شرایطی،‌ حتی اگر حقوق خود را مکفی نداند، هرگز مجاز نیست که در امانت خیانت کند و یا با این توجیه که حقوق مکفی دریافت نمی‌کند، از ارباب رجوع رشوه و زیرمیزی و امثال آن دریافت کند یا از کار خود کم بگذارد و وظیفه خود را آنگونه که شایسته است انجام ندهد.


✍️ احمدحسین شریفی