اقتصاد ایران

عنوان فرعی اما مهم در درس «اقتصاد ایران» باعث علاقه‌مندی‌ام به این درس شد: سیاست‌گذاری و چالش‌های اقتصادی. بلافاصله ذهنم به‌سوی «حکمرانی»، «سیاست‌گذاری»، و ازهمه‌ مهمتر نسبت «نظریه و سیاست» رفت.

بیش از شصت-هفتاد سال است (از زمان نگارش اقتصادنا توسط شهیدصدر) که جامعۀ روشنفکران غرب‌زده گاه و بیگاه سؤالی تکراری را مطرح می‌کنند و با گل‌آلودکردن آب، ماهیگیری می‌کنند: آیا چیزی به نام «اقتصاد اسلامی» داریم؟

دولت در حالی از گشایش اقتصادی حرف می‌زند که هیچ طرح یا مصوبه‌ای دربارۀ آن را منتشر نکرده است و صاحب‌نظران اقتصادی هیچ اطلاع دقیقی از مفاد آن ندارند.

گرایش عمومی امروز به بورس، که کینز آن را رفتار گله‌ای می‌نامید، آینده‌ای ناگوار را برای اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت.

یکی از گزاره‌های رایج در فضای اقتصادی کشور که بعضاً به عنوان تنها نسخه مؤثر برای اقتصاد ایران تجویز می‌شود، گزاره دولت حداقلی و ضرورت کوچک‌سازی دولت برای اصلاح نظام حکمرانی کشور است. این گزاره البته نه با داده‌های آماری اقتصاد کشورهای جهان و نه با تجربه سیاست‌های پیاده شده در کشورهای مختلف همخوانی ندارد.

در دو بخش قبلی تلاش کردم با ترسیم یک تصویر نسبتاً سیاه از وضعیت موجود، توجه مخاطبان را به اهمیت مسئله اقتصاد و ضرورت جهش تولید جلب کنم. هدفم نادیده گرفتن دستاوردهای ارزشمند جمهوری اسلامی نبود؛ بلکه اگر امروز از جهش تولید سخن می‌گوییم، به دلیل زیرساخت‌ها و ظرفیت‌هایی است که در اقتصاد کشور ایجاد شده است.

در بخش قبلی اشاره کردم که ادامه روند فعلی ما را به بحرانی به‌مراتب پیچیده‌تر و لاینحل‌تر از بحران کرونا خواهد رساند. راه‌حل‌های موجود نیز در بهترین حالت ما را به عقب بازمی‌گردانند. بنابراین، چاره‌ای جز جهش تولید نداریم. در این بخش سعی می‌کنم تجربه صدسالۀ اخیر در به‌کارگیری راه‌حل‌های موجود را بررسی کنم.

توافق‌نامه برجام را می‌توان نمونه‌ای از یک ابزار سیاسی برای بسط بازار دانست. در استراتژی تدوین‌شده از سوی اتحادیه اروپا در رابطه با ایران پس از توافق هسته‌ای، به‌صراحت تأکید شد که «برجام می‌تواند بازار ایران را مجدداً به روی اروپا باز کند. ایران بازار بالقوه‌ای برای کالاهای باکیفیت اروپایی است» (Howitt, 2016).

بلافاصله پس از بروز تنش و تهدید به انسداد تنگه‌های هرمز و باب المندب، بازارهای نفت واکنش نشان خواهند داد. تجربه نشان داده است حتی احتمال مختل‌شدن هرمز می‌تواند قیمت نفت را به سرعت به سطوح سه‌رقمی برساند.

سخنران: دکتر حامد ملک زاده (معاون فرهنگی اجتماعی معاون اول رییس‌جمهور دولت سیزدهم )